Βίταλα

Διοικητική ιστορία

28/12/1836: Ο οικισμός Βίταλον υπάγεται στο Δήμο Κοτυλαίων.
16/08/1912: Ο οικισμός ορίζεται έδρα της κοινότητας Βιτάλου. Ταυτόχρονα οι οικισμοί Χαροκόπος, Μαλετιάνοι και Κρινιάνοι υπάγεται στην κοινότητα.
11/03/1919: Ο οικισμός Μαλετιάνοι αποσπάται από την κοινότητα και ορίζεται έδρα της κοινότητας Μαλετιάνων.
03/09/1940: Ο οικισμός Βίταλον μετονομάστηκε σε Βίταλα και η κοινότητα μετονομάστηκε σε κοινότητα Βιτάλων.
14/03/1971: Ο οικισμός Κρινιάνοι καταργήθηκε.
4/12/ 1997: Η τότε κοινότητα Κοινότητα Βιτάλων, με τους οικισμούς Βίταλα, Κάμπο και Χαροκόπο καταργήθηκε και υπάχθηκε στον νεοσύστατο τότε Δήμο Κύμης.
1/1/2011: Με την νέα διοικητική μεταρρύθμιση αποτελεί Τοπική Κοινότητα του Δήμου Κύμης – Αλιβερίου. Η Τοπική Κοινότητα του Βιτάλων, (σε κατάταξη από το μεγαλύτερο προς το μικρότερο) είναι η 15^η με πληθυσμό 637 κατοίκων στο Δήμο Κύμης – Αλιβερίου και 12η^η από πλευράς έκτασης με 26.028 στρέμματα. Στον νέο Δήμο εκπροσωπείται με Τριμελές Τοπικό Συμβούλιο.

Ιστορία

Σύμφωνα με την παράδοση το χωριό ήταν αρχικά κτισμένο στον Κάμπο. Ο πύργος που σώζεται στην κορυφή του υψώματος του Αγίου Μανδηλίου προστάτευε τους κατοίκους σε περίπτωση εχθρικής επιδρομής . Με τον ερχομό των Τούρκων το 1470 ο οικισμός αυτός καταστράφηκε και χτίστηκε στην σημερινή θέση. Η ονομασία του χωριού έχει πιθανόν λατινική ή ιταλική ρίζα vitulus = ταύρος που έχει την ίδια σημασία με την αρχαία αιολική λέξη Fιταλός . Σύμφωνα με άλλη εκδοχή το τοπωνύμιο «Βίταλο» ίσως είναι παραφθορά του αττικού «Φύταλος». Στον Φύταλο κατά την μυθολογία η Δήμητρα παρέδωσε το ιερό δέντρο της συκιάς. Το Βίταλο παράγει άριστη ποιότητα σύκων.

Φυσιογνωμία

Ο οικισμός είναι κτισμένος στoυς βορειοανατολικούς πρόποδες των Κοτυλαίων, σε υψόμετρο 240 μέτρων . Βρίσκεται στους πρόποδες των βουνών Ορτάρι και Αλοκτερή, σε υψόμετρο 240 μέτρων, σ’ ένα καταπράσινο τοπίο από πεύκα και έλατα. Με 637 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2001 όταν το 1940 ξεπερνούσε τους 1.000.

Ο οικισμός έχει δύο τμήματα που ενοποιούνται σε ενιαίο σύνολο, τους Κρινιάνους δυτικά και τα Βίταλα ανατολικά.

Αρχικά η απασχόληση των κατοίκων ήταν η γεωργία με κυριότερα προϊόντα τα φημισμένα μέχρι και σήμερα “βιταλιώτικα” κεράσια και σύκα.

Από το 1870 και μετά έχουμε την ανάπτυξη της παραγωγής λιγνίτη στην περιοχή “Καζάρμα” , αργότερα στο “Έντζι” και στους Μαλετιάνους. Η εξόρυξη του κάρβουνου γινόταν για λογαριασμό της εταιρείας Σκαλιστήρη, που είχε την αποκλειστικότητα στην εξόρυξη και διακίνησή του.

Μετά το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο και μέχρι το 1962, οι Βιταλιώτες απασχολήθηκαν και με την εξόρυξη του βωξίτη, οπότε και έκλεισε το λιγνιτωρυχείο. Το αποτέλεσμα ήταν πολλοί κάτοικοι να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη.

Το Βίταλο κατάφυτο από συκεώνες συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής.
Στο χωριό είναι ο «Αγροτικός Συνεταιρισμός Περιφέρειας Κύμης», μονάδα αποξήρανσης επεξεργασίας των σύκων, τα οποία διατίθενται στην αγορά με την ονομασία «Σύκα Κύμης».

Στην πλατεία του χωριού , ο επισκέπτης αντικρίζει τον επιβλητικό καθεδρικό ναό του χωριού , το ναό του Αγίου Νικολάου και Κων/νου και Ελένης. Πρόκειται για μία πέτρινη εκκλησία χτισμένη τον 18ο αιώνα με την περίφημη πέτρα Βιτάλου.

Η όλη φυσιογνωμία του χωριού με τους καθαρούς δρόμους, τα παραδοσιακά σπίτια με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και τη διακόσμηση στους τοίχους, στις κεραμοσκεπές, στα πορτοπαράθυρα και στα μπαλκόνια, τα γραφικά περιβόλια, τα καλλιεργήσιμα χωράφια με συκιές, κερασιές, ελιές, ικανοποιεί αισθητικά και ευφραίνει ψυχικά τον κάθε επισκέπτη.

Στο Βίταλο δεν είναι δύσκολο να συνδυάσεις την ομορφιά με την παράδοση, το μέλλον με την ιστορία, τη μορφολογία του με την ψυχοσύνθεση των ανθρώπων του . Οι άνθρωποι του Βιτάλου είναι ζεστοί και απίστευτα φιλόξενοι. Δεν θα νιώσετε σε καμιά στιγμή ότι είστε επισκέπτες, αλλά θα σας δοθεί η εντύπωση ότι βρίσκεστε ανάμεσα σε φίλους και γνωστούς από χρόνια.

Ο οικισμός είναι πανάρχαιος. Η ζωή του είναι συνεχής από την ομηρική εποχή. Οι κάτοικοί του έλαβαν ενεργό μέρος στη δημιουργία αποικιών στην Ιταλία και σε άλλα μέρη της Μεσογείου θάλασσας.

Κάθε χρόνο στις 16 Αυγούστου γίνεται η φημισμένη γιορτή του σύκου.

Ο απόδημος Βιταλιώτης επιχειρηματίας στο Μεξικό, Ε. Δεμερούτης (με το παρατσούκλι “Μάγκας”),πρόσφερε τη δωρεά ώστε να κατασκευασθεί ο δρόμος Βιτάλων – Κύμης, να ανεγερθεί το κτήριο για το νηπιαγωγείο με την βιβλιοθήκη και με το γραφείο της πάλαι ποτέ κοινότητας, και να διαμορφωθεί η κεντρική πλατεία .

Ο οικισμός Κάμπου υπάγεται στο τοπικό διαμέρισμα Βιτάλου , το 2001 απογράφηκαν 6 άτομα . Ο οικισμός αναγνωρίστηκε στις 18/03/2001 και υπάχθηκε στο τοπικό διαμέρισμα Βιτάλων .

Ο οικισμός Χαροκόπου υπάγεται στο τοπικό διαμέρισμα Βιτάλων και βρίσκεται δυτικά των Βιτάλων. Έχει ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική με πετρόχτιστα σπίτια και στέγη που καλύπτεται από πλάκες. Στον οικισμό εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο του 1897 το λιγνιτωρυχείο της ΚΟΙ.Σ.Ε.Λ.Ι.Κ. για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων λιγνίτη, προκειμένου να αξιοποιηθεί ο ορυκτός πλούτος της Κύμης.

Αξιοθέατα

Ναός του Αγίου Νικολάου . Δυτικά του οικισμού και σε απόσταση 4 χιλιομέτρων πάνω σε ύψωμα σώζεται το εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου. Δίπλα του, σε υψόμετρο 570 μέτρων, σώζεται μισογκρεμισμένος πύργος κτισμένος με μεγάλους ογκόλιθους. Ονομάζεται «Παλιόκαστρο» ή «Σκλίπα» ή «Παναγίτσα». To φρούριο φύλασσε τη δίοδο προς το όρος Φτεράδα και το δρόμο προς τη Δίρφη. Η θέση του είναι οχυρή και η ανάβαση εκεί είναι ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς ο λόφος αποτελείται από σχισμένους βράχους.

Ναός της Παναγίτσας. Στην κορυφή του λόφου, πλάι στον πύργο στην περιοχή Παναγίτσα ή διαφορετικά ‘Άγιος Μανδήλιος υπάρχουν τα απομεινάρια από το επιβλητικό Ενετικό κάστρο, που είχε κτιστεί στα χρόνια της Δυτικής κυριαρχίας, το οποίο και αποδεικνύει και τη σημασία της ευρύτερης περιοχής.

Σημείο αναφοράς ο παραδοσιακός πέτρινος νερόμυλος στην περιοχή Μουρές : απομεινάρι της εποχής που το νερό αποτελούσε την κινητήρια δύναμη για το άλεσμα των καρπών της γης, θυμίζοντάς μας έναν πολιτισμό της χρηστικότητας και της αισθητικής ισορροπίας που άκμασε για πολλούς αιώνες στην ελληνική ύπαιθρο.

Ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί τα αρκετά μεταβυζαντινά εξωκλήσια της περιοχής, τους Αγίους Απόστολους, την Αγία Αικατερίνη, τον Άγιο Μανδήλιο.

Σύλλογοι – Εκδηλώσεις

Ο Σύλλογος Βιταλιωτών «ΤΑ ΚΟΤΥΛΑΙΑ» ιδρύθηκε το 1983, στις 24 Απριλίου από μία ομάδα που είχε σαν κύριο στόχο της την επικοινωνία των Βιταλιωτών Αττικής καθώς και τη στήριξη των αξιών της Βιταλιώτικης παράδοσης. http://www.vitala.gr/